«نفوذ» با سازمان‌های غیردولتی بعد از شکسته‌شدن تابوی رابطه با آمریکا + دانلود

سرویس جنگ نرم مشرق- اندیشکده شناخته شده و تأثیرگذار <<شورای آتلانتیک>> آمریکا روز چهارشنبه (28 مهر 95) گزارشی تحت عنوان <<یک استراتژی جدید برای روابط آمریکا-ایران در دوره گذار>> منتشر و در آن گزینه های پیش روی واشینگتن برای برقراری ارتباط نزدیک تر با تهران پس از توافق هسته ای را بررسی کرد. این گزارش نکات بسیار قابل توجهی دارد که لزوم توجه به مسئله برجام های 2 و 3 و... را بیش از پیش نشان می دهند.

در گزارش شورای آتلانتیک بر نفوذ در عرصه های مختلف با استفاده از فرصت به وجود آمده بعد از برجام تأکید می شود و مصداق های عملی این نفوذ نیز معرفی می گردند. آن چه برآیند این گزارش است و از عنوان آن نیز برمی آید این است که دولت آمریکا باید برجام را غنیمت بشمارد و از فضای ایجادشده در روابط دو کشور به موجب توافق هسته ای، برای تغییر محاسبات جمهوری اسلامی، نفوذ در جامعه ایران و پیش برد منافع منطقه ای و جهانی خود بهره ببرد.

تفاوت ها میان برجام ایران و برجام آمریکا

یکی از نکات برجسته ای که در این گزارش به چشم می خورد، تفاوت بنیادین میان ایران و آمریکا در نگاه به توافق هسته ای است. طبق دستورات مقام معظم رهبری، قرار بود توافق هسته ای میان ایران و آمریکا صرفاً به موضوع هسته ای خلاصه شود و باب هیچ رابطه دیگری میان دو کشور باز نشود، تا زمانی که بتوان پای بندی آمریکا به توافق هسته ای را سنجید.

آمریکا طی یک سال اخیر نشان داده که به دنبال عمل صادقانه به تعهداتش در برجام نیست، اما حتی با فرض این که خلاف این هم اتفاق افتاده باشد، چند ماه مدت کمی برای ارزیابی میزان تعهد آمریکا به توافق هسته ای است و چنان که کارشناسان آمریکایی هم اعتراف دارند، هنوز زود است که درباره گسترش روابط میان دو کشور و برقراری هم کاری های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی صحبت کنیم.

همه این ها در حالی است که آمریکایی ها (چنان که در ادامه گزارش خواهید دید) برجام را قدم اولی می دانند که آغاز یک پیاده روی چند کیلومتری دونفره است؛ و از همین الآن روی تغییر در روی کردهای منطقه ای و جهانی جمهوری اسلامی، حساب باز کرده اند. کارشناسان آمریکایی معتقدند اگرچه مسیر روابط میان دو کشور مسیری با پستی و بلندی های زیاد است، اما <<ارزش پیمودن را دارد>> چون منتهی به تحقق منافع واشینگتن می شود.

بر همین اساس است که سیاست های کاملاً مشخص و معینی در گزارش شورای آتلانتیک به دولت آمریکا پیشنهاد شده که جای تأمل و تعمق زیادی دارند. مهم ترین این سیاست ها شاید ترفندهای آمریکایی برای نفوذ فرهنگی در جوامع هدف در سراسر دنیا باشند، که ایران نیز در گزارش این اندیشکده آمریکایی از گزند آن ها مستثنی نشده است.

نگرانی های مشترکی که فقط ایران آن ها را دارد

بهانه هایی مانند گسترش روابط دیپلماتیک، هم کاری های امنیتی، بهبود درک متقابل، پیش برد روابط اقتصادی، و دفاع از برجام به عنوان دست آوردی در زمینه منع اشاعه سلاح های هسته ای، نام هایی هستند که برای ابعاد مختلف تلاش های آمریکا در راستای کم کردن هدفمند فاصله با ایران انتخاب شده اند. هر یک از این موارد در ادامه گزارش به صورت مفصل تر بررسی خواهد شد.

<<الن لایپسن>> نویسنده گزارش، هم چنین آسمان و ریسمان را به هم می بافد و <<تغییرات اقلیمی [کره زمین]، امنیت آبی و غذایی، سلامت عمومی، مقابله با مواد مخدر، و فعالیت های [تحقیقات و] نظارت بر بیماری>> را از جمله زمینه های مشترکی برمی شمارد که ایران و آمریکا در آن ها نگرانی های مشترک دارند.

چندین سؤال در این جا مطرح است: آمریکایی که نخبگانش به دنبال تحدید نسل بشر هستند (گزارش های مشرق را از این جا و این جا بخوانید) و دولتش کشاورزی در عراق را نابود کرد (گزارش مشرق را از این جا بخوانید)، چه نگرانی ای درباره امنیت آبی و غذایی در زمین دارد؟ آمریکایی که گسترش کشت مواد مخدر در افغانستان یکی از اهداف اصلی اش برای حمله و اشغال این کشور بود (گزارش مشرق را از این جا بخوانید)، چه نگرانی ای درباره مقابله با مواد مخدر دارد؟

آمریکایی که بارها دست داشتنش در ایجاد بیماری های ساخته بشر افشا شده و سلاح های اتمی اش در ویتنام و افغانستان و کشورهای دیگر تا میلیون ها سال مردم این کشورها را از داشتن فرزندان سالم محروم کرده (گزارش مشرق را از این جا بخوانید)، چه نگرانی ای درباره سلامت عمومی یا پیش گیری از بیماری در دنیا یا در ایران می تواند داشته باشد؟ این ها از جمله سؤالاتی است که در گزارش شورای آتلانتیک مطرح نشده و پاسخی هم برای آن ها پیدا نخواهید کرد؛ و این ها سؤالاتی است که هر کس به دنبال برقراری روابط با آمریکا به امید رسیدن به اهداف و رفع نگرانی های ادعایی آمریکایی هاست باید از خود بپرسد.

کشوری که استفاده اش از سلاح های هسته ای عامل تولد نوزادانی مانند <<هونگ تو>>ی 5 ماهه شده، چه روابط علمی یا پزشکی ای می تواند با کشوری مانند ایران داشته باشد؟

در ادامه این گزارش سرویس جهان مشرق، پیش گفتار و خلاصه ای از مهم ترین بخش های گزارش شورای آتلانتیک خدمت مخاطبان محترم ارائه می شود. توجه داشته باشید که برخی عبارت های مهم در متن گزارش با رنگ بنفش مشخص شده اند.

از <<تقابل 40 ساله اهداف>> تا <<منافع مشترک>> بعد از برجام

پیش گفتار گزارش شورای آتلانتیک را <<چاک هیگل>> وزیر دفاع سابق آمریکا در دولت اوباما، رئیس سابق <<هیأت مشورتی رئیس جمهور در امور اطلاعاتی>>، و عضو هیأت مشورتی شورای آتلانتیک در امور بین الملل نوشته است. امضای هیگل پای پیش گفتار این گزارش نشان می دهد که این گزارش از اهمیت خاصی برخوردار است و مقامات دولت آمریکا نیز به آن توجه ویژه ای خواهند داشت.

هیگل می نویسد: <<نزدیک به چهار دهه از انقلاب اسلامی سال 1979 در ایران می گذرد؛ انقلابی که این کشور را متحول کرد. از آن سال تا به امروز، اهداف آمریکا در سراسر خاورمیانه در تقابل با اهداف ایران بوده است. از بحران گروگان گیری سال 1979 گرفته تا جنگ های فعلی در خاورمیانه، روابط میان آمریکا و ایران همواره با درگیری هایی هم راه بود که، تا همین اواخر، چشم انداز برقراری هر نوع هم کاری را بسیار بعید مجسم می کرد.

<<به رغم این پیشینه، <<برنامه جامع اقدام مشترک>> (برجام) [که] برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران [امضا شد]، احتمال واقع بینانه ای را برای برقراری روابط باثبات تر با ایران، بر اساس منافع مشترک هر دو کشور، فراهم کرده است. تا پیش از این توافق، بسیاری از سیاست گذاران، [تنها] جای گزینِ تحریم ها علیه برنامه هسته ای ایران را حمله نظامی به تأسیسات هسته ای این کشور می دانستند.

<<برجام در کوتاه مدت به ترسیم مسیری برای دور شدن از عواقب غیرقابل پیش بینی چنین حمله ای کمک می کند. در بلندمدت نیز، اگر با موفقیت اجرا شود، نه تنها هدف اعلام شده از توافق (یک ایرانِ بدون سلاح هسته ای) را محقق می کند، بلکه می تواند نخستین گام در جهت دست یافتن به میزانی از ثباتِ شدیداً مورد نیاز در یک منطقه خطرناک و بی ثبات باشد.

<<اما آمریکا هم چنین باید چالش های مستمری را در نظر داشته باشد که ایران برای منافعش ایجاد می کند. حمایت ایران از طیف گسترده ای از گروه های تروریستی و بازیگران بی ثبات کننده، از یمن گرفته تا سوریه و لبنان، امنیت شرکا و متحدان آمریکا را تهدید می کند. همین مسئله تا حد زیادی به بی ثباتی ای دامن زده که امروز خاورمیانه را ویران کرده است.>>

تعامل دیپلماتیک در کنار حضور نظامی؛ سیاست چماق و هویج هم چنان در دستورکار

هیگل ادامه می دهد: <<چالش پیش روی آمریکا، فراتر از برجام و در یک دهه آینده، این است که بتواند تعادلی میان تعامل با ایران و مبارزه با تهدیدات متعارف و نامتقارن آن ایجاد نماید. <<الن لایپسن>> [نویسنده گزارش شورای آتلانتیک] چنین چشم اندازی را برای استراتژی آمریکا در این مقاله ارائه داده است.

باید توجه داشت که برای آمریکایی ها دیپلماسی به خودی خود ارزشی ندارد، بلکه صرفاً راهی متفاوت از جنگ برای تحقق اهدافشان است

<<لایپسن ورای بحث ها درباره توافق هسته ای، روی کردی ده ساله را برای استراتژی آمریکا ترسیم می کند که مدافع تعامل دیپلماتیک بیش تر [با ایران] است و هم چنین توصیه های مشخص سیاستی در این باره ارائه می دهد که نهادهای دولت آمریکا چگونه می توانند این استراتژی را پیاده کنند.

<<وی خواستار یک ارزیابی استراتژیک جدید از تهدیدهای ایران است و میزانی از حضور نظامی [آمریکا در منطقه] را توصیه می کند که برای بازدارندگی مقابل چالش هایی کافی باشد که ایران در برابر منافع منطقه ای آمریکا ایجاد می کند. مقاله لایپسن سنگ محکی در اختیار می گذارد که ناظران [و کارشناسان روابط میان] آمریکا و ایران می توانند با توجه به آن، دیدگاه های خود را ارزیابی نموده و فرصت های جدید را بررسی کنند.>>

وزیر دفاع سابق آمریکا سپس در دفاعی جانانه از گزارش شورای آتلانتیک می نویسد: <<این روی کرد [ارائه شده توسط لایپسن] خالی از اشکال و ایراد نیست. [با این وجود،] ما تا سال های سال هم چنان به زندگی در جهانی بسیار متزلزل ادامه خواهیم داد، اما [روی کرد لایپسن به منزله] تشریح یک پارچه ای از تفکر و گزینه های واقع گرایانه استراتژیک است.>>

هیگل تأکید می کند: <<احتمالاً خیلی زود است که [آغاز] یک دوره روابط دوستانه و یا شاید حتی عادی سازی روابط بین آمریکا و ایران را پیش بینی کنیم. با این حال، اگر آمریکا می خواهد این فرصت تاریخی برای تغییر [در روابط دوجانبه با ایران] را غنیمت بشمارد، به دیدگاه و تحلیل متفکرانه ای مانند آن چه در این مقاله آمده نیاز دارد تا بتواند اولین گام ها را به سمت [تحقق] خاورمیانه پررونق تر و باثبات تر، و رهبری مبتنی بر درک، پایدار و عاقلانه آمریکایی [بر جهان] بردارد.

برجام قدم اولی بود که قدم های بعدی باید به دنبال آن برداشته شود

در مقدمه گزارش مذکور می خوانیم: <<طرح ریزی یک استراتژی پایدار و دست یافتنی در قبال ایران، یکی از اولویت های اصلی دولت بعدی [آمریکا] خواهد بود. ایران کشوری با اهمیت ژئوپلتیک ذاتی است. با این وجود، چهار دهه بیگانگی بین واشینگتن و تهران برای امنیت منطقه هزینه های زیادی به دنبال داشته است، و رهبران انقلابی ایران هنوز هم آمریکا و دوستان منطقه ایش را دشمن می دانند.

<<تلاش برای تغییر در [بنیان ها و] متغیرهای اساسی در روابط آمریکا و ایران طی چند دهه گذشته، با توجه به بی اعتمادی و سوءتعبیر از اهداف طرف دیگر، <<کج دار و مریز>> دنبال شده است. رئیس جمهور بعدی [آمریکا] این فرصت را دارد تا روابط میان آمریکا و ایران را در جهت مثبت تری پیش ببرد و به این منظور از دست یابی دولت اوباما به یک توافق هسته ای [با ایران] در سال 2015 به عنوان زیرساخت استفاده کند.

<<این راه برد جدید [که دولت آینده باید در قبال ایران اتخاذ کند]، هم دارای عناصر استمراری [بر اساس واقعیت های قدیمی] است و هم عناصر جدید بر اساس تحولات در فضا[ی بین المللی]. این استراتژی باید به دقت میان اقدامات بازدارنده و مهارکننده مؤثر [مقابل ایران] از یک سو و تعامل فعال تر [با تهران] از سوی دیگر تعادل ایجاد کند.

توافق هسته ای از نظر ایران منحصر به موضوع هسته ای بود، اما از نظر آمریکایی ها آغاز مسیری برای نفوذ و تغییر محاسبات جمهوری اسلامی است

<<با توجه به عمل کرد ایران در درگیری های منطقه ای، تهدیدات این کشور علیه دوستان و شرکای آمریکا با حمایت از شبه نظامیان و نیروهای معارض شیعه، و تحریکات تهران علیه حضور نظامی آمریکا در منطقه، بازدارندگی و جلوگیری از تجاوز [و درگیری نظامی میان دو طرف] نیازمند تلاش های مستمر خواهد بود.

<<در همین حال، باز شدن [مسیر] برقراری روابط دیپلماتیک از طریق مذاکرات هسته ای، ابزارهای بیش تری برای آمریکا فراهم می کند تا با مسائلی که محل اختلاف نظر عمیق [میان دو طرف] هستند برخورد [و آن ها را حل و فصل] کند، و یک رابطه هم کارانه تر در جاهایی که منافع مشترک وجود دارد، ایجاد نماید.>>

در ادامه این گزارش می خوانیم: <<اهداف اتخاذ این استراتژی جدید روشن است. رسیدن آمریکا به توانایی تعامل با ایران به طور مستقیم درباره نگرانی های دوجانبه و منطقه ای، می تواند به این اهداف منجر شود: کاهش احتمال وقوع یک رویارویی نظامی با ایران؛ بهبود فضای امنیتی منطقه [خاورمیانه] از طریق هم کاری با شرکای مورد اعتماد و با ایران؛ و، در نهایت، فراهم آوردن امکان هم کاری میان آمریکا و ایران در زمینه های متنوعی که در آن ها نگرانی مشترک وجود دارد>> (همان نگرانی هایی که در ابتدای گزارش درباره آن ها توضیح داده شد).

نویسنده گزارش در ادامه تصریح می کند: <<این که رهبران و جامعه ایران چه راهی را در پیش می گیرند، مسئولیت آن هاست [و تصمیمی است که خودشان خواهند گرفت]، اما زمان آن رسیده که آمریکا برای عادی سازی روابط، در نهایت، آماده شود.>> لایپسن سپس ایران را با شوروی مقایسه می کند و توضیح می دهد که آمریکا باید مانند سیاستش در دوران جنگ سرد، در قبال جمهوری اسلامی روی کردی اتخاذ کند که هم در درازمدت تغییر اساسی در روابط دو کشور ایجاد نماید و هم در کوتاه مدت منافع آمریکا را در منطقه خاورمیانه محقق کند.

ابزارهای آمریکا برای بهره برداری از برجام

نویسنده گزارش، سرفصل های اصلی استراتژی اصلاح شده مدنظر خود برای ده سال آینده مقابل ایران را این گونه توضیح می دهد:

گسترش تعامل دیپلماتیک: تعامل دیپلماتیک باید اصلی ترین بخش از سیاست جدید آمریکا در قبال ایران باشد و شامل هم کاری با رهبران مدنی و سایر مقامات امنیتی در سراسر منطقه با هدف آمادگی برای احتمال تغییرات تدریجی در روابط میان آمریکا و ایران شود. دولت جدید [آمریکا] تمایل خواهد داشت تا از همان ابتدا اهداف استراتژیک خود مقابل ایران را بیان کند. هنگامی که رئیس جمهور گزینه های موجود را به طور کامل بررسی و روی کرد جدید را علناً اعلام کرد، وزارت خارجه آمریکا نقشی کلیدی در توضیح این استراتژی برای رهبران منطقه ای، به ویژه شرکای امنیتی در خلیج [فارس] و اسرائیل بازی خواهد کرد. [اعضای] دولت باید با بهره گیری از کانال های دیپلماتیک ایجادشده طی مذاکرات هسته ای، فرصت هایی برای دیدار با همتایان ایرانی پیدا کنند، اگرچه ممکن است ایجاد یک فرایند رسمی برای گفت وگوهای منظم، زمان ببرد.

<<سیامک نمازی>> که اخیراً به جرم هم کاری با کشور متخاصم آمریکا در ایران محکوم شد، یکی از محصولات برنامه هایی از جنس تبادل دانش جو و محقق است

هم کاری با جامعه مدنی: اکنون که تابوها درباره ارتباط میان ایرانی ها و آمریکایی ها شکسته شده اند، این نوع هم کاری می تواند گسترش یابد. هم کاری میان اشخاص و نهادهای غیردولتی در زمینه نگرانی های مشترک (بخشی از گزارش های مشرق در این باره را از این جا، این جا، این جا و این جا بخوانید)، مانند محیط زیست، سلامت عمومی و توسعه شهرنشینی، نوید بازسازی شبکه ای متنوع تر از روابط [با ایران] را می دهد. دولت آمریکا باید منابع بیش تری را به بهبود روند صدور ویزا برای آن دسته از ایرانی هایی اختصاص دهد که به دنبال کسب اجازه برای سفر به آمریکا برای تبادل آکادمیک و دیگر انواع تبادل باشد (گزارش و مصاحبه های مشرق را از این جا، این جا، و این جا بخوانید).

بهبود درک متقابل: دولت بعدی هم چنان با برخی چالش های طولانی مدت از جانب ایران مواجه خواهد بود، به خصوص دشواری در درک مقاصد مقامات این کشور و تداوم روی کرد ایدئولوژیک ایران نسبت به مسائل منطقه ای (حمایت از شبه نظامیان شیعه و گروه های دیگری که تهدیدی برای رژیم های فعلی [در منطقه] هستند). گسترش ارتباط بین آمریکایی ها و ایرانی ها چه در کانال های دولتی و چه در جامعه مدنی، یک راه مهم برای بهبود درک متقابل است، حتی زمانی که اختلافات رسمی درباره مسائل کلیدی هم چنان باقی هستند. هم چنین مهم است که با ارسال پیام هایی به شهروندان در سراسر طیف سیاسی [و حامیان جناح های مختلف]، عموم را از روابط در حال تحول [میان دو کشور] آگاه کنیم.

حفظ هم کاری های امنیتی: تضمین های زودهنگام [دولت جدید آمریکا] به دوستان و شرکای منطقه ای، می تواند به شکل یک گفت وگوی جدید درباره موضوعات امنیتی منطقه ای دربیاید. آموزش و تسلیح [کشورهای منطقه] به منظور تقویت سامانه های دفاع منطقه ای علیه ایران باید ادامه پیدا کند. در عین حال، وزارت دفاع و وزارت خارجه باید مجاز به هم کاری با همتایان ایرانی خود باشند، و گفت وگو با شرکای منطقه ای باید با بررسی راه هایی برای مشارکت دادن ایران، در نهایت، در یک نظم امنیتی باثبات تر در منطقه هم راه باشد.

شفاف سازی فرصت های اقتصادی و مالی: مقامات آمریکایی باید تا جایی که ممکن است به صورت شفاف موضع بگیرند تا آمریکا، ایران، و دیگر بازیگران بین المللی بدانند با برداشته شدن برخی تحریم ها و باقی ماندن برخی دیگر، چه [مراودات مالی و تجاری ای با ایران] مجاز است. وزارت خزانه داری آمریکا و بخش خصوصی باید در مسیر پیچیده تحریم های باقی مانده به دقت راه خود را پیدا کنند، اما پیامی بدون ابهام مخابره کنند مبنی بر این که کدام مبادلات اقتصادی مجاز هستند و انجام آن ها [توسط دولت آمریکا] تشویق می شود.

حفاظت از موفقیت به دست آمده در منع گسترش سلاح های هسته ای: وزارت خارجه، وزارت دفاع، و وزارت انرژی باید با هم درباره آن دسته از جنبه های این استراتژی که به موضوع منع اشاعه سلاح های هسته ای مربوط می شوند، با یک دیگر هم کاری کنند و طرح هایی را برای تقویت دست آوردها و دوام <<برنامه جامع اقدام مشترک>> (برجام) و بهبود چشم انداز منع گسترش سلاح های هسته ای در سایر کشورهای منطقه ایجاد نمایند.

نویسنده گزارش نهایتاً ایجاد تحول در روابط ایران و آمریکا را کاری می داند که <<یک فرایند راحت و یا خطی [و تک بعدی] نخواهد بود، و باید انتظار موانع را در این فرایند داشت. با این حال، با گذشت زمان، گذار تدریجی به سوی روابطی عادی تر، هرچند محتاطانه، به سود منافع آمریکا در یک منطقه ملتهب [خاورمیانه] خواهد بود.>>